– Bao hoa điều có 5 cánh tương tự nhau hoàn toàn. – Đài hoa gồm các lá đài dài từ 3 đến 4 mm, có màu xanh lá mạ sáng ở mặt ngoài, màu xanh lá cây vàng ở mặt trong và có lông tơ dầy. – Tràng hoa có các lá tràng hình mũi mác phủ đầy lông tơ ở cả 2 mặt dài 1 đến 1,5 cm, rộng từ 0,1 đến 0,15 cm, có màu trắng hơi ngả vàng cùng với các sọc xếp thành hàng theo dải màu từ màu hồng tới tím. – Các bao phấn hình cầu màu đỏ và nứt dọc trong khi các nhị đực thì thẳng đứng. Số nhị đực từ 8 đến 11 xếp thành 2 vòng và phân làm 2 loại theo chiều dài (Ascenso Crespo J.1972):
+ Nhị lớn có từ 1 đến 2 nhị, hoa đực có chiều dài trung bình là 6 mm và 8 mm ở hoa lưỡng tính.
+ Nhị nhỏ có từ 7 đến 10 nhị, hoa đực có chiều dài trung bình là 3 mm và 5 mm ở hoa lưỡng tính.
Còn chưa rõ vì sao ở mỗi loại hoa chỉ có 1 nhị lớn hữu thụ còn tất cả đều là nhị bất thụ (nhị giả)
– Nhụy gồm bầu đơn 1 ô, vòi nhụy có chiều dài khoảng 1 cm, tận cùng là núm nhụy.
Ở hoa đực, nhụy thui lép đi, còn ở hoa lưỡng tính phát triển mập hơn. Nhị lớn thường ngắn hơn vòi nhụy, rất hiếm có trường hợp bằng hoặc dài hơn – khi đó sự thụ phấn sẽ dễ dàng và khả năng thụ phấn sẽ cao hơn.
Sự thụ phấn và đậu quả
Hoa điều nở dần dần, trung bình trong chùm hoa có 5 – 6 hoa nở trong 1 ngày. Sự nở hoa có quan hệ chặt chẽ với nhiệt độ của môi trường. Vào những giờ nóng nhất trong ngày, hoa nở nhanh hơn và có cơ may tự thụ phấn cao hơn. Hoa điều rất nhạy cảm với mưa lớn, ở thời kỳ nở hoa nếu gặp những cơn mưa rào thì sự nở hoa và thụ phấn xem như thất bại. Nhìn chung, hoa điều nở từ sáng sớm tới trưa thì bắt đầu héo dần. Ở Ấn Độ, hoa nở từ 9 giờ sáng đến 2 giờ chiều, cao điểm từ 9 giờ đến 11 giờ, hoa đực nở sớm hơn hoa lưỡng tính (Ras và Hassan 1957, Damodaran và cộng sự 1966). Ở Tanzania hoa nở từ 6 giờ sáng tới 6 giờ chiều, cao điểm vào lúc 11 giờ 30 tới 12 giờ 30 (Northwood, 1966).
Trước khi hoa nở 24 giờ núm nhụy đã ở trạng thái tiếp nhận được phấn hoa và tiếp tục như vậy thêm 48 giờ nữa sau khi hoa nở. Hạt phấn có sức sống kéo dài trong khoảng thời gian 48 giờ. Hạt phấn có cấu tạo nốt sần ở mặt ngoài nên dễ dàng bám chắc vào các lỗ hổng trong bao phấn, giúp hạt phấn không thể bị gió thổi bật ra được. Vào giai đoạn hoa nở, hoa điều tỏa ra mùi thơm hấp dẫn các loại côn trùng như ruồi, ong, kiến,… Thông qua sự hỗ trợ của các loài côn trùng và gió, việc thụ phấn ở cây điều đã gián tiếp được thực hiện (Smith, 1958). Tuy nhiên theo Rao (1974) việc thụ phấn tự nhiên là chưa đủ, qua thụ phấn bằng tay, đã thu được kết quả là 55% đầu quả. Còn Kumaran và cộng sự (1976) nhờ thụ phấn chéo đã thu được tới 61.3% đậu quả. Ngay sau khi đã được thụ phấn hoa điều có những biến đổi: noãn biến đổi thành hạt (nhân), bầu chuyển thành vỏ bao bọc chung quanh để bảo vệ hạt. Hạt điều vốn được hình thành từ nhân và vỏ quả thật. Cuống và đế bông phồng lên phát triển thành quả giả quen gọi là trái điều. Theo Rao và cộng sự (1962) quá trình biến đổi này diễn biến theo thời gian như sau: hạt điều phát triển trước đạt tới kích thước cực đại trong 30 ngày, cứng lại trong 10 ngày tiếp theo và giảm bớt 10% kích thước lúc thu hoạch (hạt chín). Thommson (1969) cũng thấy rằng khi nhân (phôi) và vỏ hạt đạt tới kích thước cực đại thì hạt vẫn còn có màu xanh lá cây. Từ tuần thứ 5 trở đi khi hạt đã ngừng phát triển độ lớn thì cuống mới bắt đầu phồng lên và phát triển một cách nhanh chóng lớn vượt hạt, tạo thành trái điều và chín hoàn toàn trong khoảng 60 ngày.
Các giai đoạn hình thành và phát triển của hạt và trái điều được tóm tắt theo bảng sau:
| Trái điều |
Thời gian |
Hạt điều |
Lũy tiến
(ngày) |
Khoảng
(ngày) |
| Sự thụ phấn |
0 |
0 |
Sự thụ phấn |
| Sự hình thành và phát triển |
5 |
5 |
Thấy được bằng mắt thường |
| Sự hình thành và phát triển |
20 |
15 |
Hồng chuyển sang xanh lá cây (độ đặc mềm) |
| Sự hình thành và phát triển |
35 |
15 |
Hạt phát triển hoàn toàn trong đế hoa |
| Sự hình thành và phát triển |
40 |
5 |
Phát triển cực đại (độ đặc mềm) |
| Các kích thước hầu hết giống như hạt |
45 |
|
|
| Phát triển cực đại |
60 |
20 |
Phát triển cực đại (độ đặc cứng) |
| Chín hoàn toàn |
65 |
5 |
|
Như vậy kết quả của sự biến đổi là tạo thành quả thật (hạt) và quả giả (trái điều), nhìn vẻ ngoài người ta có cảm giác quả giả là quả của cây điều có hạt không nằm bên trong mà lộ hẳn ra ngoài nên có tên gọi là “đào lộn hột”. Từ đây để tránh nhằm lẫn thống nhất tên gọi “quả điều” gôm có trái điều và hạt điều.
Nghiên cứu sự đầu quả và rụng quả non ở cây điều cho thấy ở điều kiện tự nhiên mỗi chùm hoa chỉ có 7.97% tới 26.59% số hoa lưỡng tính đậu thành quả, số còn lại bị lụi đi tùy từng cây. Trong số quả đã đậu thì số rụng non chiếm 34.05% tới 84.5% phần lớn bị rụng ngay từ những giai đoạn đầu, cuối cùng số quả còn lại trên cây chỉ chiếm trung bình 37.83% (Nawale. R. N., Salvi M.J., Limage V.P., 1983). Sự rụng quả non ngay từ những thời kỳ đầu phát triển vì những lý do thuộc về sinh lý (Northwood, 1996) và cũng có nguyên nhân do côn trùng tấn công (Pillai, 1975).
Sự đậu quả cũng như sự trổ hoa rất bất thường, trên cùng một cây có cả hoa, quả (ở những giai đoạn phát triển khác nhau) ở bên nhau. Ngay khi đã chín hoàn toàn trái điều và hạt vẫn còn dính vào nhau rời khỏi cây và rụng xuống đất. Nếu thời tiết khô hạt có thể lưu trên mặt đất 1 hoặc 2 ngày mà không có bất kỳ sự hư hại nào.
Nguồn: https://pagacas.com/mieu-ta-va-dac-diem-thuc-vat-hoc-cay-dieu-blo92
Xem thêm:
Miêu Tả Và Đặc Điểm Thực Vật Học Cây Điều – Thân, Rễ, Lá, Hoa
Quả điều và hạt điều – Miêu tả và đặc điểm thực vật học
Xem thêm: Bóc vỏ lụa trong chế biến hạt điều – Bóc vỏ lụa thủ công (Bóc tay)
Trồng Cây Điều: Chọn Nơi Đặt Vườn Điều
Quá Trình Phát Triển Của Ngành Điều Việt Nam Giai Đoạn 1988 – 2015
Tiêu Chuẩn Nhân Điều Thành Phẩm | Yêu Cầu Chung, Chất Lượng Và Phân Loại
Bệnh Hại Điều – Đốm Lá Và Móc Bồ Hóng
Xử Lý Hạt Điều Bằng Hơi Nước – Phương Pháp Hấp (Steam Roasting)
Phương pháp chế biến dịch ép trái điều đục (Cloudy juice) Sâu hại điều – Sâu đục thân và rễ (xén tóc)
Cắt bóc vỏ trong chế biến hạt điều – Bóc cắt vỏ dùng máy (chẻ máy)
Hình thái học của hoa điều – Sự thụ phấn và đậu quả của cây điều
Cắt bóc vỏ trong chế biến hạt điều – Bóc cắt vỏ cơ giới kết hợp thủ công (Chẻ tay) Sấy hạt điều – Lò sấy sử dụng công nghệ sấy tuần hoàn cưỡng bức Đặc trưng hóa lý của dịch trái điều. Phương pháp chế biến dịch ép trái điều trong Cách ăn hạt điều ngon nhất – Làm sữa, nấu xôi, chè hạt điều, làm nguyên liệu cho các món ăn khác
Những thách thức khi khai thác lợi ích của trái điều
Cắt bóc vỏ trong chế biến hạt điều – Bóc cắt vỏ thủ công
